21. YÜZYILDA HUKUK DEVLETİ

Günümüzde demokratik ve temel hak ve özgürlüklere saygılı bir devlet olmanın en önemli gereklerinden biri hukuk devleti ilkesidir. Hukuk devletinde devlet organlarının işlem ve eylemleri bağımsız ve tarafsız yargı denetimine tâbidir. Ayrıca temel hak ve özgürlüklerin hukukça güvence altına alınması gereklidir. 

Temel hak ve özgürlüklerin korunması II. Dünya Savaşından sonra devletlerin kendi iç meselesi olmaktan çıkmıştır. Savaş sonrası bölgesel ve küresel insan hakları örgütleri kurulmuş ve bu örgütler bünyesinde insan hakları sözleşmeleri akdedilmiştir. Zamanla taraf devletlerin bu sözleşmelere uyup uymadıklarını denetlemek üzere bu örgütler bünyesinde yarı yargısal ya da yargısal mekanizmalar kurulmuştur. Taraf devletler, bu sözleşmeleri ve ilgili denetim organlarının kararlarını kendi iç hukuklarında bağlayıcı kabul etmiştir. Türkiye de bu genel eğilimin içinde yer almaktadır. Bu yargısal ve yarı yargısal organların denetim sonucu vermiş oldukları kararların bağlayıcı olması ve bu kararlara iç hukukta öncelik tanınması hukuk devleti ilkesinin “uluslararasılaşması”nın bir sonucu olarak değerlendirilebilir.

Hukuk devletinin bir hukuk düzeninin vazgeçilmez bir unsuru olduğu genel kabul görmektedir. Ancak, hukuk devletine hâkim olan temel evrensel ilkeler, bunların içeriği ve sınırları, ulusal ve uluslararası yargı organlarının konuya yaklaşımı ve geliştirdiği ölçütler konusunda karşı karşıya kalınan sorunlar ve tartışmalar güncelliğini korumaya devam etmektedir.  Günümüzde neredeyse her devlet hukuk devleti olduğunu ileri sürmektedir. Ancak zaman içerisinde özelikle yerleşik bir demokrasi kültürünün olmadığı bir kısım ülkelerde belli hukuki araçlarla hukuk devleti ilkesinden geri adım atıldığı görülmektedir. Bir başka ifade ile bizzat hukuk devletinin ilke ve kurumları kullanılarak bu ilkeden sapmalar yaşandığı gözlenmektedir. Bir yandan da teknolojik gelişmeler ve iklim krizi gibi bir takım küresel problemler hukuk devleti ilkesinin dönüşümüne neden olmaktadır. Dolayısıyla bir yandan klasik hukuk devleti ilkesi aşınmakta diğer yandan dönüşüm geçirmektedir. 

Konunun önemine binaen sadece 2021 yılında Avrupa’da ve Türkiye’de Hukuk Devletini konu alan çok sayıda bilimsel etkinlik düzenlenmiştir ve bu etkinliklerin önümüzdeki günlerde de süreceğini belirtmek mümkündür. 

Bu bağlamda Çukurova Üniversitesi Hukuk Fakültesi tarafından Adana Barosu’nun paydaşlığında gerçekleştirilen bu Konferansta, Hukuk Devleti İlkesinin 21. Yüzyılda yaşadığı dönüşüm ve buna bağlı problemler ele alınacaktır.